ΤΟΥ ΕΛΙΣΣΑΙΟΥ ΒΓΕΝΟΠΟΥΛΟΥ
Η αθωότητα είναι φως που δεν ξέρει τη σκιά του, αλλά η προδοσία έρχεται αθόρυβα, φοράει χαμόγελο και καλοπιάσματα για μάσκα και σβήνει ονόματα και συμπεριφορές απ’ τη μνήμη.
Στο «Την έλεγαν Μαρία», η Τζέσικα Παλίντ αξιοποιώντας το εξομολογητικό “Tu t’appelais Maria Schneider”, χρονικό της δημοσιογράφου και ξαδέλφης της Μαρία, Βανέσα Σνάιντερ, τολμά να ανοίξει μια πληγή που ο κινηματογράφος, για δεκαετίες, προτιμούσε να κρύβει κάτω από βελούδινες κουρτίνες και χρυσά αγαλματίδια. Η ταινία δεν είναι απλώς η επανεκτέλεση ενός διαβόητου σκανδάλου, αλλά ένα κλειστοφοβικό, οδυνηρά δυνατό ταξίδι στον λαβύρινθο της εξουσίας, της αθωότητας και της προδοσίας που καταπίνει ζωντανή τη νεαρή ηρωίδα της. Το φιλμ ανατρέχει στα γυρίσματα του “Τελευταίου Ταγκό στο Παρίσι” (Μπερνάρντο Μπερτολούτσι, 1972), κατά τη διάρκεια των οποίων η πρωταγωνίστρια Μαρία Σνάιντερ κακοποιήθηκε από τον συμπρωταγωνιστή της Μάρλον Μπράντο, με τη συνεργασία του Ιταλού σκηνοθέτη.
Η ιστορία ακολουθεί τη Μαρία, μια 19χρονη παριζιάνα ηθοποιό που υποδύεται με αφοπλιστική λεπτότητα η Αναμαρία Βαρτολομέι. Η Μαρία είναι φωτεινή αλλά αδιαμόρφωτη, πεινασμένη για τέχνη, για αναγνώριση, για το όνειρο που έγραφε στα ημερολόγια ως έφηβη. Όταν περνάει από οντισιόν για έναν τολμηρό Ιταλό σκηνοθέτη έναν άνθρωπο για την ιδιοφυΐα του οποίου ψιθυρίζουν στα καπνισμένα καφέ και ο οποίος ευδοκιμεί θολώνοντας τα όρια μεταξύ ζωής και κινηματογράφου – πιστεύει ότι βρήκε το θαύμα της.
Το σενάριο που της δίνουν είναι ωμό, ελλειπτικό, ερωτικό με έναν τρόπο που την αναστατώνει, αλλά τα λόγια του Μπερνάρντο Μπερτολούτσι αφοπλίζουν τις αμφιβολίες της. Την αποκαλεί bella verità – την όμορφη αλήθεια του – και της υπόσχεται τον κόσμο: Βενετία, Κάννες, Παρίσι, όλα στα πόδια της, αρκεί να τον εμπιστευτεί απόλυτα. Ο συμπρωταγωνιστής της είναι ένα γερασμένο αλλά μαγνητικό αμερικανικό είδωλο, ο Μάρλον Μπράντο, (εδώ τον υποδύεται ο Ματ Ντίλον), του οποίου το χάρισμα μπορεί να λιώσει κάθε φωτογραφικό φακό και του οποίου η όρεξη για παραβατικότητα εκτός οθόνης είναι ένα κακώς κρυμμένο μυστικό.
Καθώς αρχίζουν τα γυρίσματα, η Μαρία παρασύρεται στη δίνη τους. Το συνεργείο λατρεύει τα καπρίτσια του σκηνοθέτη- τα όρια μεταξύ χαρακτήρα και ηθοποιού διαβρώνονται. Οι μεγάλες μέρες μετατρέπονται σε μεγάλες νύχτες – πρόβες σε δωμάτια ξενοδοχείων, «ιδιωτικές διαβουλεύσεις» στη σουίτα του σκηνοθέτη. Το αγόρι της Μαρίας, ένας ντροπαλός μουσικός, απομακρύνεται όσο εκείνη εξαφανίζεται όλο και πιο βαθιά στον κόσμο του Μπελίνι, έναν λαβύρινθο από πάρτι με κεριά και μυστικά κεκλεισμένων των θυρών.
Τότε έρχεται η περιβόητη σκηνή, αυτή που θα την κάνει σταρ, επιμένει ο Μπερτολούτσι. Ένας βίαιος αυτοσχεδιασμός για τον οποίο η Μαρία δεν είχε συναινέσει, αποτυπωμένος σε μια ψυχρή, ασφυκτική λήψη. Η ταινία δεν μας χαρίζει καμία λεπτομέρεια του αποπροσανατολισμού της: το κλειστό σκηνικό που δεν είναι πραγματικά κλειστό, το συνεργείο ήχου συνεργάζεται πίσω από τα μικρόφωνά του, η κάμερα καταβροχθίζει τον εξευτελισμό της ενώ ο σκηνοθέτης ψιθυρίζει οδηγίες στον ηθοποιό.
Το σενάριο της Παλίντ σπάει έξυπνα εδώ, κόβοντας ανάμεσα στα ουρλιαχτά φώτα του σκηνικού, τα δακρυσμένα κοντινά πλάνα της Μαρίας και την ασφυκτική σιωπή του καμαρινιού της μετά. Κανείς δεν λέει τίποτα. Κανείς δεν ζητάει συγγνώμη. Το επόμενο πρωί, ο Μπερτολούτσι σκουπίζει τα μαλλιά της από το πρόσωπό της σαν πατέρας που ηρεμεί το παιδί του, της λέει πόσο περήφανος είναι, πόσο απαραίτητο ήταν – Η τέχνη πρέπει να είναι ειλικρινής, Μαρία.
Η ιστορία ξεφεύγει από τα γυρίσματα, καθώς η Μαρία προσπαθεί να ανακτήσει τον εαυτό της. Οι άνδρες γύρω της απολαμβάνουν τη μυθολογία του σκανδάλου. Εν τω μεταξύ, η Μαρία πίνει μόνη της στις μπανιέρες των ξενοδοχείων, κοιτάζει το είδωλό της και αναρωτιέται αν η κάμερα μπορεί ποτέ να δει την αλήθεια, όταν οι άνθρωποι που την κρατούν αρνούνται να τη δουν.
Η ταινία της Παλίντ δεν είναι ένα δικαστικό δράμα, δεν υπάρχει μια καθαρή λύση, κανένας θρίαμβος της δικαιοσύνης, αλλά και καμία εις βάθος έρευνα για το τι είναι δημιουργικότητα και τι ηθική και αξιοπρεπής στάση. Η τελευταία πράξη παρακολουθεί τη Μαρία να παραπαίει στην πρεμιέρα της ταινίας στο Παρίσι, τα φλας εκρήγνυνται, οι ηλικιωμένοι την συγχαίρουν για το «θάρρος» της. Αλλά πίσω από το μακιγιάζ, είναι ένα φάντασμα. Εξαφανίζεται σε μια τουαλέτα, ενώ ο κόσμος χειροκροτεί το αριστούργημα του δημιουργού.
Στο «Την έλεγαν Μαρία», η ιστορία δεν έχει να κάνει μόνο με το τι συνέβη έχει να κάνει με το ποιος παρακολουθούσε, ποιος ήξερε και ποιος το ονόμασε τέχνη. Και πρόκειται για ένα κορίτσι που ήθελε να κάνει αίσθηση, μόνο και μόνο για να ανακαλύψει ότι, σε αυτή τη δουλειά, το να γίνεις αντιληπτός μπορεί να σημαίνει ότι πρέπει πρώτα να σε καταβροχθίζουν. Γιατί η αθωότητα είναι το παιδί που πιστεύει πως ο κόσμος είναι αγγελικά πλασμένος, μέχρι που η προδοσία του στέλνει μήνυμα από άγνωστο αριθμό και αλλάζει τους κωδικούς του παιχνιδιού.