ΤΟΥ ΔΙΟΝΥΣΗ Γ.ΓΡΑΨΑ,
Ιστορικός
Κάθε Ιούνιο, η ελληνική κοινωνία αναμετριέται με έναν από τους πιο επίμονους εκπαιδευτικούς μύθους της: ότι οι Πανελλαδικές Εξετάσεις είναι ένας δίκαιος, αξιόπιστος και αντικειμενικός μηχανισμός αξιολόγησης. Ένας θεσμός που ξεχωρίζει τους άξιους και ανοίγει την πόρτα στην ανώτατη εκπαίδευση. Και εν πολλοίς έτσι είναι, ωστόσο η φετινή εμπειρία προκαλεί έντονο προβληματισμό – όχι τόσο για τις επιδόσεις (που ακόμα δεν γνωρίζουμε), αλλά για τη φύση των θεμάτων και τον τρόπο που αυτά λειτούργησαν, αιφνιδιάζοντας τους πάντες.
Η εικόνα που μεταφέρεται από σχολεία, εκπαιδευτικούς και υποψηφίους αποτελεί κοινό τόπο: περίεργη διατύπωση των θεμάτων -ειδικά στην έκθεση-χάσματα στην διαβάθμιση της δυσκολίας των ασκήσεων, που άφηναν περιθώρια για διαφοροποιήσεις και διασταλτικές ερμηνείες των απαντήσεων(πχ Ιστορία). Δεν μιλάμε για “δύσκολα θέματα” – αυτά είναι μέσα στο παιχνίδι. Μιλάμε για μια εξέταση που έμοιαζε σχεδιασμένη για να παγιδεύσει, όχι να αξιολογήσει. Ένα εξεταστικό τοπίο που περισσότερο δοκίμασε την αντοχή και την ψυχραιμία των παιδιών, παρά τις γνώσεις και την εμβάθυνσή τους στα γνωστικά εξεταζόμενα αντικείμενα.
Αυτός ο αιφνιδιασμός δεν αφορά μόνο τους μαθητές. Οι εκπαιδευτικοί εξίσου ένιωσαν να φεύγει το έδαφος κάτω από τα πόδια τους. Γιατί η φετινή θεματοδοσία μοιάζει να ακυρώνει τον παιδαγωγικό τους ρόλο, να υποτιμά τη δουλειά της σχολικής τάξης και να επιβραβεύει όχι την προσπάθεια, αλλά την ικανότητα αποκρυπτογράφησης. Σαν οι εξετάσεις να επιδίωξαν την “αποτυχία”, για να νομιμοποιήσουν έναν νέο κύκλο “αξιολόγησης” – όχι μόνο για τους μαθητές, αλλά και για το εκπαιδευτικό σύστημα συνολικά.
Το ερώτημα προκύπτει εύλογα: Ποιον εξυπηρετεί μια τόσο ακραία καμπύλη δυσκολίας; Τι σημαίνει “αριστεία” όταν κατακτάται μόνο από ελάχιστους – όχι επειδή ξέρουν περισσότερα, αλλά επειδή “διάβασαν πίσω από τις γραμμές”;
Ίσως η φετινή εμπειρία να σηματοδοτεί κάτι βαθύτερο: την εργαλειοποίηση της αξιολόγησης ως μέσο διαχείρισης πολιτικής και κοινωνικής πραγματικότητας. Όταν το εκπαιδευτικό σύστημα στήνει παγίδες, όχι για να μάθει ποιος είναι έτοιμος, αλλά για να αποδείξει ποιος δεν είναι, τότε έχουμε φύγει από την Παιδεία. Μπήκαμε στον χώρο του ελέγχου, του αποκλεισμού, της πειθαρχίας. Την στιγμή μάλιστα που ευαγγελιζόμαστε πως πασχίζουμε να φτιάξουμε αυριανούς πολίτες με οξυμμένη την αίσθηση της κριτικής ικανότητας και του πνεύματος καινοτομίας.
Δεν υπάρχει φέτος “αποτυχία” με την κλασική έννοια. Υπάρχει ένας συλλογικός αιφνιδιασμός. Ένα αίσθημα εξαπάτησης. Μια επίγευση ότι κάτι δεν πήγε λάθος από αμέλεια, αλλά πήγε “σωστά” με βάση έναν άλλο στόχο. Η αξιοκρατία όμως που είναι συλλογικό αίτημα μιας κοινωνίας δεν εξυπηρετείται με τερτίπια.