ΤΟΥ ΕΛΙΣΣΑΙΟΥ ΒΓΕΝΟΠΟΥΛΟΥ
Μας συγκινούν και μας συναρπάζουν οι δαίμονες γιατί μέσα στην αδυναμία και την ανημπόρια μας εμείς οι άνθρωποι τους φανταστήκαμε, τους πλάσαμε τους επινοήσαμε μέχρι την παραμικρή τους λεπτομέρεια.
Η επανεκτέλεση του «Νοσφεράτου» από τον Ρόμπερτ Έγκερς μας βυθίζει στον δυσοίωνο, ατμοσφαιρικό κόσμο της Τρανσυλβανίας του 19ου αιώνα, ενώνοντας την απόκοσμη μυσταγωγία του κλασικού βωβού έργου του Φρίντριχ Βίλχελμ Μούρναου του 1922 με το ξεχωριστό, βαθιά καθηλωτικό στυλ του Έγκερς. Η αφήγηση παραμένει ριζωμένη στη βασική υπόθεση του Δράκουλα του Μπραμ Στόκερ, αλλά επαναπροσδιορίζει τους χαρακτήρες και τα θέματά του με μια σύγχρονη ευαισθησία, επεκτείνοντας τις ψυχολογικές και υπαρξιακές προεκτάσεις του πρωτοτύπου.
Στο επίκεντρο της ιστορίας βρίσκεται ο Τόμας Χάτερ (Νίκολας Χουλτ), ένας νεαρός, φιλόδοξος υπάλληλος κτηματομεσιτικού γραφείου που στέλνεται από τον εργοδότη του για να οριστικοποιήσει την πώληση ενός ερημικού ακινήτου στο Wismar στον αινιγματικό κόμη Oρλόκ (Μπιλ Σκάρσγκαρντ). Από την αρχή, ο Έγκερς δημιουργεί μια αίσθηση ανησυχίας, με το ταξίδι του Χάτερ στο κάστρο του Oρλόκ να σημαδεύεται από προληπτικές προειδοποιήσεις των χωρικών και δυσοίωνα τοπία. Οι εικόνες είναι αδιαμφισβήτητα του Έγκερς: ομιχλώδη βουνά, σκληρά δάση και δυσοίωνη αρχιτεκτονική που απηχούν την απομόνωση και τον τρόμο του ανθρώπινου ψυχισμού.
Ο ίδιος ο Όρλοκ είναι μια μαγευτική φιγούρα, που ζωντανεύει με έναν ανησυχητικό μαγνητισμό από τον Σκάρσγκορντ. Μακριά από την αστική κομψότητα του Δράκουλα του Στόκερ, ο Όρλοκ είναι ένα γκροτέσκο, φασματικό ον – τα επιμηκυμένα άκρα του, η λιπόσαρκη όψη του και οι ζωώδεις κινήσεις του προκαλούν έναν απόκοσμο τρόμο. Ωστόσο, ο Έγκερς εξασφαλίζει ότι ο Όρλοκ είναι κάτι περισσότερο από ένα τέρας, προσδίδει στον χαρακτήρα μια τραγική, σχεδόν αξιολύπητη μοναξιά, προκαλώντας φόβο αλλά και απρόθυμη συμπάθεια. Αυτή η δυαδικότητα είναι κεντρική στην εξερεύνηση της ταινίας για την ανθρωπότητα και το τερατούργημα, θέματα που ο Έγκερς συνυφαίνει επιδέξια σε όλη τη διάρκεια της ταινίας.
Η αφήγηση παίρνει μια πιο σκοτεινή τροπή καθώς ο Όρλοκ κολλάει στην Έλεν Χάτερ (Λίλι-Ρόουζ Ντεπ), την αιθέρια και μελαγχολική σύζυγο του Χάτερ. Ο χαρακτήρας της Έλεν αποκτά μεγαλύτερο βάθος σε αυτή την απόδοση, ξεπερνώντας το αρχέτυπο της δεσποινίδας σε κίνδυνο. Η Ντεπ την απεικονίζει ως μια σύνθετη φιγούρα, διχασμένη ανάμεσα στην αφοσίωσή της στον Χάτερ και στην αυξανόμενη συνειδητοποίηση της στοιχειωτικής παρουσίας του Όρλοκ στα όνειρά της. Αυτά τα όνειρα, που αποδίδονται σε σουρεαλιστικές, ονειρικές σκηνές, θολώνουν τη γραμμή μεταξύ πραγματικότητας και εφιάλτη, χαρακτηριστικό γνώρισμα της αφήγησης του Έγκερς.
Καθώς ο Χούτερ παγιδεύεται όλο και περισσότερο στον σκοτεινό ιστό του Όρλοκ, η ταινία μετατοπίζει το ενδιαφέρον της στην ψυχολογική αποδόμηση των πρωταγωνιστών της. Η αρχική αφέλεια του Χούτερ δίνει τη θέση της στην παράνοια και την απελπισία καθώς ανακαλύπτει την πραγματική φύση του Όρλοκ, ενώ η Έλεν παλεύει με την αίσθηση της προδιαγεγραμμένης μοίρας, με τα όνειρά της να λειτουργούν ως προάγγελοι της καταστροφής που έρχεται. Ο Έγκερς χρησιμοποιεί αυτή τη διπλή προοπτική για να ενισχύσει την ένταση, παρασύροντας μας σε μια σπειροειδή κάθοδο που μοιάζει αναπόφευκτη και τρομακτική.
Στη συνέχεια παρακολουθούμε το ταξίδι του Όρλοκ στο Wismar, φέρνοντας μαζί του μια μόλυνση που μοιάζει με πανούκλα και καταστρέφει την πόλη. Αυτό το σημείο της πλοκής, που υπάρχει στο πρωτότυπο του Μούρναου, επεκτείνεται στην εκδοχή του Έγκερς, δίνοντας έμφαση στην κοινωνική αποσύνθεση και τη συλλογική υστερία που συνοδεύουν την άφιξη του Όρλοκ. Ο Γουίλεμ Νταφόε αποδίδει μια εξαιρετική ερμηνεία ως Knock, ο διαταραγμένος εργοδότης του Χούτερ και οπαδός του Όρλοκ, η κάθοδος του οποίου στην τρέλα είναι παράλληλη με την ευρύτερη κατάρρευση της κοινότητας.
«Είναι δίκαιο να υπάρχει κάποιος κυνισμός απέναντι στα ριμέικ», παραδέχεται ο Έγκερς. «Γιατί νομίζω ότι υπάρχει αυτή η αίσθηση ότι κανείς δεν έχει κάτι καινούργιο να πει. Αλλά ξέρετε κάτι; Αν μιλήσεις για την ιστορία της τέχνης, θα συναντήσεις μοτίβα ζωγραφικής που πάντα επαναλαμβάνονταν. Κι αυτό ήταν μέρος μιας παράδοσης και κάτι αναμενόμενο. Επίσης, ξέρετε, ο Οιδίπους παίζεται στο Γουέστ Εντ αυτή τη στιγμή! Οπότε νομίζω είναι θέμα προοπτικής».
Η κορύφωση του φιλμ εκτυλίσσεται καθώς η Έλεν αναλαμβάνει το κεντρικό ρόλο, ενσαρκώνοντας το θάρρος και τη θυσία. Σε μια ισχυρή απόκλιση από τις προηγούμενες εκδοχές, η Έλεν αντιμετωπίζει ενεργά τον Όρλοκ, χρησιμοποιώντας τη δική της δράση για να παρασύρει το βαμπίρ στο φως της αυγής. Οι ενέργειές της έχουν βαθύ θεματικό βάρος, συμβολίζοντας τη διαρκή πάλη ανάμεσα στο φως και το σκοτάδι, την αγάπη και την απελπισία. Η σχολαστική προσοχή του Έγκερς στη λεπτομέρεια και η χρήση συμβολισμών ενδυναμώνουν αυτή την λύση και ξετυλίγουν όλο το φάσμα των προλήψεων.
Η γοτθική αισθητική του δημιουργού συμπαρασύρει τα πάντα στο διάβα της, κιαρόσκουροι φωτισμοί, υποφωτισμένα ντεκόρ, ζυγισμένα πλάνα αλλά και έλλειψη νέων ιδεών χαρακτηρίζουν την προσπάθεια του Έγκερς να ανανεώσει το είδος που πάντα συγκινεί. Γιατί οι συμπτώσεις στη ζωή των ανθρώπων πρέπει με κάποιο τρόπο να δικαιολογηθούν και οι προλήψεις, βουτηγμένες στη φαντασία και στο φόβο, είναι ένα τέλειο λυσάρι.