ΤΟΥ ΔΙΟΝΥΣΗ Γ.ΓΡΑΨΑ,
Ιστορικός
Ο λαϊκός πολιτισμός αποτελεί μια από τις πιο αυθεντικές εκφράσεις της ταυτότητας ενός λαού. Η γλώσσα, τα ήθη, οι συνήθειες και οι άγραφοι νόμοι καθρεφτίζουν μια κονότητα. Στην Ελλάδα, τα πανηγύρια, ως ζωντανό κομμάτι αυτής της πολιτισμικής παράδοσης, συνδέονταν ανέκαθεν με τις τοπικές κοινότητες και τις ιδιομορφίες τους, όσο και με τη συλλογική μνήμη. Σήμερα, όμως, το πανηγύρι μοιάζει να αλλάζει μορφή και νόημα. Ενώ διατηρεί την γνώριμη σε όλους φυσιογνωμία του , φαίνεται πως λειτουργεί πλέον με διαφορετικούς όρους, προσελκύοντας κυρίως νεότερες ηλικίες με στόχο όχι τόσο την επαφή με το παρελθόν, όσο την αναζήτηση εμπειριών που ανάγονται στο παρόν.
Ουσιαστικά, το πανηγύρι μεταφέρεται από την πλατεία του χωριού στη σκηνή ενός θερινού μαγαζιού ή φεστιβάλ, με κοινό κυρίως νεαρής ηλικίας. Η υπερβολή, η ένταση, η απελευθέρωση των συμπεριφορών και η αδιάκοπη μουσική επανάληψη αποτελούν πια τον κανόνα. Η εμπειρία του Helmos Mountain Festival στα Καλάβρυτα, επιβεβαίωσε του λόγου το αληθές. Η έντεχνη μουσική πέρασε στο κοινό μέσα σε παραδοσιακά πλαίσια και όχι μέσα από αυστηρές φόρμες σοβαροφάνειας. Γλέντι και αναψυχή συνδυασμένη με ένα υπέροχο τοπίο.
Γιατί, όμως, οι νέοι επιλέγουν το “ξέδομα” των πανηγυριών, ακόμη κι όταν η παραδοσιακή μουσική δεν είναι στα βασικά ακούσματά τους; Η απάντηση δεν βρίσκεται μόνο στη μουσική, αλλά στο πλαίσιο. Το πανηγύρι προσφέρει έναν χώρο έντονα βιωματικό, αυθόρμητο, χωρίς αυστηρούς κοινωνικούς ή αισθητικούς κανόνες. Εκεί, η ανάγκη για συλλογικότητα και φυσική συνεύρεση συναντά την επιθυμία για ατομική έκφραση μέσα από τον χορό, τη φωνή, την κίνηση.
Επιπλέον, σε μια εποχή γεμάτη προκλήσεις, αβεβαιότητα και κοινωνική πίεση, οι νέοι στρέφονται στην εξωστρέφεια της παραδοσιακής διασκέδασης ως ένα αντίβαρο. Το πανηγύρι, με τον ανοιχτό του χαρακτήρα, τη φασαρία, την επανάληψη, την απουσία επιτήρησης, λειτουργεί ως τρόπος απόδρασης από την πίεση των απαιτήσεων του μέλλοντος και τα υψηλά δεδομένα της τελειότητας που συχνά επιβάλλει ο σύγχρονος τρόπος ζωής. Εκεί, επιτρέπεται η χαλαρότητα, η υπερβολή, ακόμα και η «αστοχία». Ποιος δίνει σημασία άλλωστε;
Δεν είναι απαραίτητο οι νέοι να επιστρέφουν με πρόθεση να μελετήσουν την παράδοση. Συχνά, μέσα από αυτό το περιβάλλον, έρχονται σε επαφή με μια πολιτισμική ανόθευτη ύλη που τους επιτρέπει να δοκιμάσουν, να μιμηθούν, να απορρίψουν ή να ενσωματώσουν στοιχεία στον δικό τους προσωπικό ήχο. Μετατρέποντας έτσι τα πανηγύρια σε εργαστήρια διαμόρφωσης προσωπικής έκφρασης και όχι ένα «μουσείο» βίωσης του παρελθόντος με πανταχού παρούσα την κερδοσκοπία. Δίνοντας τους την ευκαιρία να ανανεωθούν, να εμπλουτιστούν και να συνεχίσουν την πορεία τους στον χρόνο.