ΤΟΥ ΕΛΙΣΣΑΙΟΥ ΒΓΕΝΟΠΟΥΛΟΥ
Η ανάμνηση είναι ένας κύκλος που το κέντρο του είναι παντού και η περιφέρειά του πουθενά, αλλά αυτός ο κύκλος μας ζεσταίνει όταν παγώνουμε και μας συντροφεύει όταν λιώνουμε στη μοναξιά.
Το «Εδώ», είναι ταινία σε σκηνοθεσία Ρόμπερτ Ζεμέκις, με πρωταγωνιστή τον Τομ Χανκς και είναι μια διασκευή του πρωτοποριακού ομότιτλου graphic novel του Ρίτσαρντ ΜακΓκουάιρ. Στον πυρήνα της, η ιστορία αφηγείται μια καινοτόμο, μη γραμμική αφήγηση με επίκεντρο ένα και μόνο σταθερό σημείο στο χώρο – ένα κομμάτι γης μέσα σε ένα συνηθισμένο σαλόνι. Αν και αυτό μπορεί να ακούγεται στατικό, το «Εδώ» αποδεικνύεται κάθε άλλο παρά τέτοιο: προσφέρει ένα ταξίδι στο χρόνο, καλύπτοντας αμέτρητα χρόνια ανθρώπινης εμπειρίας και μεταμόρφωσης.
Ολόκληρη η αφήγηση εκτυλίσσεται μέσα σε αυτό το μοναδικό σαλόνι, όπου οι μεταβαλλόμενες χρονογραμμές παρουσιάζουν σκηνές από το παρελθόν, το παρόν, ακόμη και το μακρινό μέλλον. Σε αυτό το δωμάτιο, γινόμαστε μάρτυρες στιγμών από ζωές που επικαλύπτονται για λίγο ή ακουμπούν η μία την άλλη, παρόλο που τα εμπλεκόμενα άτομα μπορεί να τα χωρίζουν αιώνες. Το δωμάτιο γίνεται μια σκηνή στην οποία απεικονίζεται η ζωή σε όλες τις μορφές της – γεννήσεις, θάνατοι, γιορτές, τραγωδίες και όλα τα ενδιάμεσα.
Η νέα ταινία «Εδώ» του Τομ Χανκς με την εντυπωσιακή χρήση της τεχνολογίας «απο-γήρανσης» η οποία διατηρεί τη νεανική εμφάνιση των σταρ. Εμφανίζει στα 67 του χρόνια, τον πρωταγωνιστή λεπτό και νεανικό, με πυκνά μαλλιά που θυμίζουν την εμφάνισή του στο Splash και στο Bachelor Party. Ο Ζεμέκις, γνωστός για το ενδιαφέρον του για τους καινούργιους δρόμους της ψηφιακής καινοτομίας, βουτά αχόρταγά στις καινούργιες δυνατότητες που του προσφέρει η τεχνολογία. Για τους οπαδούς του Forrest Gump, το αποκορύφωμα ήταν η συναρπαστική επανένωση του Τομ Χανκς και της Ρόμπιν Ράιτ με τον σκηνοθέτη Ρόμπερτ Ζεμέκις οι οποίοι φαίνεται να απολαμβάνουν τις ψηφιακές δυνατότητες που επιτρέπουν στους δύο ηθοποιούς να υποδυθούν τους χαρακτήρες τους από την εφηβεία τους και μετά.
Ο Τομ Χανκς, ηθοποιός γνωστός για τις γειωμένες ερμηνείες του, λειτουργεί ως άγκυρα σε αυτή την κατά τα άλλα ρευστή και σουρεαλιστική ιστορία. Ο Χανκς αναλαμβάνει τον ρόλο του κεντρικού χαρακτήρα που, όπως και οι θεατές, είναι ταυτόχρονα συμμετέχων και παρατηρητής των ζωών που εκτυλίσσονται σε αυτόν τον χώρο. Μέσα από τα μάτια του, βλέπουμε μια συσσώρευση ανθρώπινων αναμνήσεων, η καθεμία συνδεδεμένη με αυτό το δωμάτιο και την εξέλιξή του με την πάροδο του χρόνου. Τη μια στιγμή, μπορεί να είναι μια συγκέντρωση με φωτιά των ιθαγενών Αμερικανών αιώνες πριν την ύπαρξη τοίχων, και την επόμενη, μια οικογένεια του 20ού αιώνα που γιορτάζει κάποια γενέθλιά.
Ο Ζεμέκις, ο οποίος είχε συνεργαστεί με τον Χανκς στο Forrest Gump, χρησιμοποιεί την εμπειρία του για να αποτυπώσει την αίσθηση της ιστορίας και του χρόνου. Εδώ, προωθεί αυτή την ιδέα ακόμη περισσότερο, συνδυάζοντας τις μεταβάσεις μέσω απρόσκοπτων, σχεδόν αόρατων τεχνικών μοντάζ που κρατούν τους θεατές προσγειωμένους, αλλά και συνειδητοποιώντας το γρήγορο πέρασμα του χρόνου. Το ίδιο το δωμάτιο μεταμορφώνεται, προσαρμοζόμενο στο αρχιτεκτονικό ύφος και τους κοινωνικούς κανόνες κάθε εποχής, αλλά παραμένει συνδεδεμένο με την ουσιαστική του ταυτότητα – μάρτυρας της ανθρώπινης εμπειρίας.
Η ταινία αποφεύγει να στηριχθεί σε μια παραδοσιακή πλοκή. Αντίθετα, χτίζει ένα αφηγηματικό μωσαϊκό. Ο Ζεμέκις ακολουθεί μια διακριτική προσέγγιση για να μεταφέρει θέματα μονιμότητας και παροδικότητας. Σε μια σκηνή, ένα ζευγάρι μπορεί να έχει μια έντονη διαφωνία για το μέλλον του και στη συνέχεια, στην επόμενη σεκάνς, ακούμε την ηχώ κάποιου άλλου που χορεύει χαρούμενα στο ίδιο σημείο δεκαετίες αργότερα. Αυτή η αντίθεση χρησιμεύει ως μια οδυνηρή υπενθύμιση του πόσο φευγαλέες είναι οι στιγμές και πόσο βαθιά ενσωματωμένη είναι η κάθε μία στον ιστό του χρόνου.
Η αντιμετώπιση του «Εδώ» από τον δημιουργό της δεν έχει σκοπό να είναι ρεαλιστική αλλά μάλλον ιμπρεσιονιστική. Επιλέγει στιγμές που συλλαμβάνουν το καθολικό μέσα στο συγκεκριμένο, βρίσκοντας τη βαθύτητα σε καθημερινά περιστατικά – ένα οικογενειακό γεύμα, έναν ερωτικό καβγά ή μια στιγμή μοναξιάς. Με τον τρόπο αυτό, μετατρέπει ένα συνηθισμένο δωμάτιο σε σύμβολο όλων των τόπων, καθιστώντας το κόμβο της ανθρώπινης εμπειρίας. Μας υπενθυμίζει ότι, ενώ οι ιδιαιτερότητες της ζωής μας μπορεί να διαφέρουν, τα ευρύτερα μοτίβα παραμένουν σταθερά στο πέρασμα του χρόνου.
Το «Εδώ» μας υπενθυμίζει, κάπως επιφανειακά είναι αλήθεια, πόσο αλληλένδετοι είμαστε όλοι μας, σε όλες τις γενιές, ακόμη και σε αιώνες. Κάθε ζωή είναι ένας κυματισμός σε μια πολύ μεγαλύτερη ιστορία, μια αφήγηση που συνεχίζεται, πολύ μετά το θάνατό μας. Η ερμηνεία του Τομ Χανκς, ήπια αλλά βαθιά ηχηρή, γίνεται ο συναισθηματικός πυρήνας της ταινίας, προσγειώνοντας τον θεατή μέσα στις αποπροσανατολιστικές εναλλαγές του χρόνου. Η ταινία όμως ξεμένει από σενάριο, γιατί αυτά τα σχεδόν σπονδυλωτά μικρού μήκους περιστατικά γίνονται προβλέψιμα, αποσπασματικά χωρίς βάθος και συνέχεια.
Τελικά, το «Εδώ», είναι ένας κάπως ρηχός διαλογισμός για τη μνήμη, τη συνέχεια και τα ανεξίτηλα σημάδια που αφήνουμε στον κόσμο γύρω μας. Μας προκαλεί να σκεφτούμε, όχι πάντα επιτυχημένα, τις δικές μας κληρονομιές και να βρει μια αίσθηση θαυμασμού στην ιδέα ότι κάθε στιγμή, ακόμη και η πιο ήσυχη, συμβάλλει στην ατέλειωτη ιστορία της ανθρωπότητας.
Το αποτέλεσμα είναι μια συμπαθητική ταινία που, όπως και το δωμάτιο στο οποίο επικεντρώνεται, κρατάει στους τοίχους του θραύσματα αμέτρητων ζωών, η κάθε μία εξίσου σημαντική με την άλλη. Μην ξεχνάμε προτού χρησιμοποιήσουμε μια ωραία ανάμνηση, θα πρέπει να της κάνουμε χώρο ανάμεσα στα άχρηστα συμπράγκαλα και το ατέλειωτο σκουπιδαριό των περασμένων.